ในยุคสมัยที่เทคโนโลยีสารสนเทศทันสมัย และสามารถเข้าถึงได้ง่ายมากขึ้น การเรียนการสอนที่บ้าน หรือที่เรียกว่า “โฮมสคูล” ก็สามารถทำได้ง่ายขึ้นเช่นกัน เพราะว่าผู้ปกครองสามารถทำหน้าที่เป็นครูผู้สอนได้ และทำให้ผู้เรียนมีอิสระมากขึ้น ส่งผลให้การเรียนการสอนแบบโฮมสคูลได้รับความนิยมมากขึ้นเรื่อยๆ นั่นเอง และถ้ากผู้ปกครอง หรือน้องๆ คนไหนกำลังสนใจการเรียนแบบโฮมสคูล ในบทความนี้พี่ๆ Interpass ได้นำตัวอย่างแผนการเรียนโฮมสคูลมาให้น้องๆ ตั้งแต่ช่วงปฐมวัยจนถึงช่วงมัธยมศึกษาเลยทีเดียว เพื่อเป็นแนวทางให้กับผู้ปกครอง และน้องๆ ได้เห็นตัวอย่างแผนการสอนโฮมสคูลมากขึ้น โดยจะมีรายละเอียดอย่างไรบ้าง ไปดูกันเลย!
การสอนแบบโฮมสคูลคืออะไร? ทำไมถึงได้รับความนิยม
ในปัจจุบันนั้นการเรียนการสอนแบบ Homeschool เริ่มได้รับความนิยมที่มากขึ้น ด้วยการเรียนการสอนที่ให้อิสระ และความยืดหยุ่นแก่ผู้เรียน ทำให้ผู้เรียนมีสมาธิ ตั้งใจ และจดจ่อกับสิ่งที่เรียนได้มากขึ้น นอกจากนั้นยังสามารถกำหนดแผนการเรียนการสอนได้ด้วยตัวเอง จึงทำให้การเรียนการสอนแบบโฮมสคูลนั้นตอบโจทย์ผู้เรียนได้มากกว่า รวมถึงเหตุผลอื่นๆ อีกมากมายที่ส่งผลดีแก่ตัวผู้เรียน เช่น สามารถจัดสภาพแวดล้อมในการเรียนเองได้ ไม่ต้องเสียเวลาเดินทาง และช่วยให้มีความรับผิดชอบมากขึ้น เป็นต้น
การสอนแบบโฮมสคูลมีกี่แบบ?
การจัดการสอนแบบโฮมสคูลนั้นไม่ได้มีการจำกัดไว้ว่าจะต้องเป็นการเรียนการสอนที่บ้านเพียงที่เดียวเท่านั้น แต่ว่าการสอนแบบโฮมสคูลนั้นยังมีอีกหลากหลายรูปแบบให้น้องๆ ได้เลือก ดังนี้
- การจัดการศึกษาแบบครอบครัวเดียว เป็นรูปแบบการจัดการศึกษาที่ทางครอบครัวมีความสนใจเฉพาะด้าน ซึ่งมีความแตกต่างจากครอบครัวอื่นๆ แต่ในด้านการจัดกิจกรรมสามารถเข้าร่วมกับครอบครัวบ้านอื่นได้ หรือเข้าร่วมกิจกรรมพัฒนาการเรียนรู้อื่นๆ ได้ ตามความเหมาะสม
- การจัดการศึกษาแบบกลุ่มแบบกลุ่มครอบครัว เป็นการเรียนที่นำเอากลุ่มครอบครัวที่ความสนใจ หรือแนวคิดคล้ายๆ กัน มาจำลองเป็นสังคมหนึ่ง ซึ่งมองว่าการจัดการเรียนการสอนแบบนี้เป็นตัวช่วยการเสริมพัฒนาการ และองค์ความรู้ให้กับผู้เรียนได้ดี
- แบบมีข้อตกลงร่วมกับโรงเรียนหรือหน่วยงานอื่น เป็นการเรียนการสอนที่ทางผู้ปกครองยังคงเป็นผู้จัดทำ และกำหนดแผนการเรียน แต่จะการใช้สื่ออุปกรณ์ต่างๆ ของทางโรงเรียน หรือหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง รวมถึงการทำกิจกรรมอื่นๆ ร่วมกับนักเรียนในโรงเรียนได้อีกด้วย ช่วยให้เด็กๆ สามารถเชื่อมโยงประสบการณ์ความรู้จากแผนการศึกษาแบบครอบครัวกับระบบโรงเรียนได้
- การเรียนออนไลน์ เป็นการจัดการเรียนการสอนโฮมสคูลโดยใช้หลักสูตรโฮมสคูลของต่างประเทศ และเป็นการเรียนในรูปแบบออนไลน์ผ่านทางช่องทางออนไลน์ต่างๆ
การจัดทำแผนการสอนแบบโฮมสคูลต้องคำนึงถึงอะไรบ้าง?
ถึงแม้ว่าการวางตัวอย่างแผนการสอนโฮมสคูล หรือการจัดแผนการเรียนโฮมสคูลนั้นไม่ใช่ว่าจะจัดแบบไหนก็ได้ หรือคิดสร้างหลักสูตรขึ้นมาเอง เพราะว่ายังมีเกณฑ์กำหนดอยู่ว่าต้องทำไปในลักษณะใด และประกอบไปด้วยอะไรบ้าง ดังนั้น ผู้ปกครอง หรือน้องๆ ที่กำลังจะทำตัวอย่างแผนการเรียนโฮมสคูลควรคำนึงถึงสิ่งต่างๆ ดังนี้
แผนการศึกษา
แผนการศึกษา เป็นสิ่งที่จำเป็นต้องมีในการเรียนโฮมสคูล เพราะทางเขตพื้นที่การศึกษาจำเป็นที่จะต้องตรวจสอบแผนการเรียนว่าถูกต้อง และเหมาะสมหรือไม่ ถึงแม้ว่าการเรียนจะยืดหยุ่นกว่าการศึกษาในระบบปกติ และผู้ปกครองสามารถจัดการเรียนการสอนได้ตามความถนัด และความสนใจของเด็ก แต่ก็ยังต้องคำนึงถึงหลักสูตรแกนกลางการศึกษาการศึกษาขั้นพื้นฐานด้วยว่าเด็กแต่ละช่วงชั้นเรียนควรมีความรู้ด้านใดบ้าง เพื่อเป็นหลักเกณฑ์ในการวัดมาตรฐานผู้เรียน
จุดประสงค์ของการเรียน
การกำหนดจุดประสงค์ในการเรียนโฮมสคูลจะต้องคำนึงถึงความต้องการพัฒนาในเรื่องต่างๆ ด้วย และมีจุดไหนที่ต้องการส่งเสริม และพัฒนา หรือให้ความสำคัญเป็นพิเศษหรือไม่ โดยอิงจากพัฒนาการ และความชอบของน้องๆ และผู้ปกครองก็ค่อยเพิ่มเติมในจุดประสงค์ที่ตัวเองต้องการสร้างพื้นฐานให้กับน้องๆ เพิ่มเข้าไปได้
มาตรฐาน และตัวชี้วัด
ตัวชี้วัดที่ใช้ในการเรียนแบบโฮมสคูลนั้นจะเป็นการวัด และการประเมินผลการเรียนรู้ เพื่อพัฒนาผู้เรียนตามหลักเกณฑ์ และวิธีการปรับใช้หลักสูตรแกนกลาง พ.ศ.2551 เพื่อใช้เป็นมาตรฐานในการชี้วัด โดยจะตรงกับมาตรฐานการวัดคุณภาพการเรียนของนักเรียนที่ตรงกับหลักสูตรการเรียนในระบบโรงเรียน ซึ่งเป็นการวัดผลเดียวกันทั่วประเทศ
การประเมินผล
ในการประเมินผลนั้นอาจจะประเมินโดยผู้ปกครองที่ทำหน้าที่ในการสอน ซึ่งจะต้องประเมินผลตามสภาพจริง และประเมินร่วมกับสำนักเขตพื้นที่การศึกษา เพื่อแสดงผลพัฒนาการตามความเป็นจริงเป็นรายปี พร้อมติดตามผลด้วยหลักเกณฑ์ และวิธีการประเมินผล โดยจะอ้างอิงตามหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน พ.ศ.2551 ซึ่งการประเมินนั้นจะต้องอ้างอิงจากแผนการเรียนด้วย
สำหรับการจบการศึกษา คณะกรรมการประเมินผลกำหนดแนวทางในการวัด และประเมินผล เพื่อตัดสินผลการจบระดับการศึกษา โดยการพิจารณาในส่วนต่างๆ เช่น การดูพัฒนาการในแต่ละด้าน แฟ้มผลงาน กิจกรรมเดี่ยวและกลุ่ม และความประพฤติ เป็นต้น และการให้ผลการเรียนสามารถให้ระดับผลการเรียน หรือระดับคุณภาพเป็นระบบตัวเลข ระบบตัวอักษร ระบบร้อยละ หรือระบบที่ใช้คำสำคัญสะท้อนมาตรฐานตัวชี้วัดตามความเหมาะสม โดยเลือกอย่างใดอย่างหนึ่งตลอดปีการศึกษา
ความพร้อมของครอบครัว
ความพร้อมของครอบครัวถือเป็นสิ่งสำคัญที่สุดในการเรียนแบบโฮมสคูล ไม่ว่าจะเป็นเรื่องเงิน เรื่องเวลา ความรู้ความสามารถ และความมีระเบียบวินัย เพราะว่าการเรียนการสอนแบบโฮมสคูลจะต้องใช้ทั้งความรู้ความสามารถด้านวิชาการมาสอน พร้อมทั้งต้องให้เวลาทุ่มเท เพื่อการสอนที่มีประสิทธิภาพสูงสุด หรือบางครั้งผู้ปกครองเองไม่สามารถสอนได้ทุกวิชา อาจจะต้องมีการจ้างครูมาสอนเพิ่มเติมในบางส่วน ซึ่งค่าใช้จ่ายก็จะเพิ่มมากขึ้น รวมถึงความพร้อมทางด้านอุปกรณ์ และสื่อการสอนต่างๆ ก็ต้องมีให้เพียงพอต่อการใช้งานด้วย
ตัวอย่างแผนการสอนโฮมสคูล ฉบับใช้ได้ผลจริง
การสร้างแผนการเรียนโฮมสคูลนั้นหากไม่เข้าใจหลักในการทำก็อาจจะทำให้รู้สึกว่ายาก เพราะว่ามีรายละเอียดค่อนข้างเยอะ อาจทำให้เวลาที่ทำเสร็จแล้ว รูปแบบ หรือเนื้อหาไม่ถูกต้อง และไม่สามารถนำไปใช้ได้จริง เมื่อถึงเวลานำไปยื่นกับสำนักงานเขตการศึกษาก็ทำให้แผนการเรียนนั้นไม่ผ่านการอนุมัติได้ ดังนั้น ในหัวข้อนี้พี่ๆ Interpass จะพาน้องๆ และผู้ปกครองไปดูตัวอย่างแผนการเรียนการสอนโฮมสคูลก่อนลงมือเขียนแผนการสอนจริง เพื่อจะได้ไม่เสียเวลา และสามารถเขียนแผนการเรียนออกมาได้อย่างสมบูรณ์ และมีประสิทธิภาพมากที่สุด
ระดับปฐมวัย
ตัวอย่างแผนการสอนโฮมสคูลระดับปฐมวัย ในการทำแผนการสอนโฮมสคูลสำหรับชั้นปฐมวัย (อนุบาล) ขั้นแรกก็ต้องจัดทำแบบยื่นความประสงค์ขอจัดทำแผนการจัดการการศึกษาขั้นพื้นฐานโดยครอบครัวแก่สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษากับสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาขั้นพื้นฐานหรือ สพฐ. และเขียนคำขอมีบัตรประจำตัวผู้เรียนการจัดการศึกษาโดยครอบครัว โดยใส่ข้อมูลส่วนตัวของบิดามารดา พร้อมพื้นฐานข้อมูลของผู้เรียน ว่ามีพัฒนาการแต่ละด้านอย่างไร ผู้ปกครองต้องทำการเขียนแผนการสอนขึ้นมา และเขียนจุดมุ่งหมายโดยอิงตามพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542
ด้านเนื้อหาการเรียนให้อ้างอิงจากหลักสูตรการศึกษาปฐมวัย พุทธศักราช 2560 นำเอามาปรับให้เข้ากับการเรียนของผู้เรียน ควรเน้นให้ผู้เรียนในวัยนี้มีพัฒนาการที่ดีบนพื้นฐานการอบรมจากครอบครัว ส่งเสริมกระบวนการเรียนรู้ที่ตอบสนองกับธรรมชาติ สร้างรากฐานให้เด็กเติบโตเป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์ และเด็กวัยนี้ยังจะต้องได้รับการการเรียนรู้ที่ช่วยพัฒนาด้านร่างกาย อารมณ์ จิตใจ สังคมและสติปัญญา ดังนั้น การเรียนการสอนจึงจะไม่เน้นการท่องจำ ควรปรับให้มีความยืดหยุ่นตามความสนใจของผู้ใจ เน้นส่งเสริมกิจกรรมที่ผู้เรียนชื่นชอบ เช่น ศิลปะ ดนตรี หรือกีฬา ในด้านการจัดประสบการณ์จะไม่จัดเป็นรายวิชา และจะเป็นการเรียนผ่านการเล่นนั่นเอง
ระดับประถมศึกษา
ตัวอย่างแผนการสอนโฮมสคูลสำหรับชั้นประถมศึกษา 1-6 ต้องจัดทำแบบยื่นความประสงค์ขอจัดทำแผนการจัดการการศึกษาขั้นพื้นฐาน โดยจดทะเบียนกับสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษา หรือ สพป. และเขียนคำขอมีบัตรประจำตัวผู้เรียนการจัดการศึกษาโดยครอบครัว ผู้ปกครองต้องทำการเขียนแผนการสอนขึ้นมาในแต่ละปีการศึกษา โดยใส่ข้อมูลส่วนตัวของบิดามารดา พร้อมพื้นฐานข้อมูลของผู้เรียน ว่ามีพัฒนาการแต่ละด้านอย่างไร และเขียนจุดมุ่งหมายโดยอิงตามพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 และให้คุณภาพผู้เรียนเป็นไปตามมาตรฐานของหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พ.ศ. 2551 และฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560
โดยผู้ปกครองต้องจัดทำโครงสร้างเวลาเรียน และกิจกรรมต่างๆ โดยเปรียบเทียบกับหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน 8 สาระวิชา ซึ่งการเรียนสามารถปรับให้เข้ากับกิจกรรมของผู้เรียนได้เลย และเขียนการจัดกิจกรรมพัฒนาผู้เรียน เช่น กิจกรรมแนะแนว กิจกรรมนักเรียน และกิจกรรมสาธารณะประโยชน์ จากนั้นจัดทำตารางการจัดกระบวนการเรียนรู้ โดยครอบครัวดำเนินแนวทางในการจัดการศึกษาตามมาตรา 24 และในการประเมินผล ผู้สอนทำการเลือกใช้เกณฑ์การวัดระดับผลการเรียนตามที่ต้องการได้เลย
ระดับมัธยมศึกษา
ตัวอย่างแผนการสอนโฮมสคูลสำหรับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1-6 ต้องจัดทำแบบยื่นความประสงค์ขอจัดทำแผนการจัดการการศึกษาขั้นพื้นฐาน โดยจดทะเบียนกับสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา หรือ สพม. และเขียนคำขอมีบัตรประจำตัวผู้เรียนการจัดการศึกษาโดยครอบครัว โดยผู้สอนต้องทำการเขียนแผนการสอนขึ้นมาในแต่ละปีการศึกษา โดยใส่ข้อมูลส่วนตัวของบิดามารดา พร้อมพื้นฐานข้อมูลของผู้เรียน ว่ามีพัฒนาการ (ความสามารถ) อะไรบ้าง และเขียนจุดมุ่งหมายโดยอิงตามพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 และให้คุณภาพผู้เรียนเป็นไปตามมาตรฐานของหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พ.ศ. 2551 และฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560
การจัดทำเนื้อหาสิ่งที่ต้องเรียนในระดับมัธยมศึกษาควรคำนึงถึงเป้าหมายในอนาคตของผู้เรียน เพราะเป็นวัยที่กำลังก้าวเข้าสู่การศึกษาในระดับต่อไปแล้ว โดยอาจเน้นการส่งเสริมในรายวิชาที่ผู้เรียนสนใจ และเกี่ยวข้องกับการศึกษาต่อในอนาคตจาก 8 กลุ่มสาระวิชา สามารถเพิ่มเติมทักษะอื่นๆ ที่ต้องการได้ รวมถึงการเขียนการจัดกิจกรรมพัฒนาผู้เรียนด้วย จากนั้นจัดทำตารางการจัดกระบวนการเรียนรู้ โดยครอบครัวดำเนินแนวทางในการจัดการศึกษาตามมาตรา 24 ส่วนในการประเมินผล ผู้สอนทำการเลือกใช้เกณฑ์การวัดระดับผลการเรียนตามที่ต้องการ
ข้อดี-ข้อจำกัดของการเรียนแบบโฮมสคูล
ถึงแม้ว่าการเรียนการสอนโฮมสคูลจะได้รับความนิยมกันอย่างแพร่หลายทั้งในไทย และต่างประเทศ และมีตัวอย่างแผนการสอนแบบโฮมสคูลออกมาให้ผู้สนใจศึกษาทำความเข้าใจ และนำไปปรับใช้เป็นแบบอย่าง แต่ว่าการเรียนการสอนแบบโฮมสคูลนั้นก็ยังมีทั้งข้อดี และข้อจำกัดที่ผู้ปกครอง และน้องๆ ควรจะรู้ไว้ เพื่อใช้ในการตัดสินใจ และการวางแผนการเรียนให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น
ข้อดี
สำหรับข้อดีของการเรียนการสอนแบบโฮมสคูล มีดังนี้
- หลักสูตรมีความยืดหยุ่น สามารถปรับการเรียนการสอนได้ตามความชอบ และความถนัดของนักเรียนได้
- เหมาะสมกับผู้เรียนได้ทุกรูปแบบ ไม่ว่าจะเป็นเด็กที่มีพรสวรรค์ มีความคิดสร้างสรรค์ ชอบความท้าทาย กระตือรือร้น เด็กที่เข้าใจช้ากว่าเพื่อน หรือเด็กที่เงียบๆ พูดน้อย
- ผู้ปกครองสามารถกำหนดความเร็วในการเรียนการสอน หรือวิธีการสอนเองได้
- มีสภาพแวดล้อมที่อบอุ่น และเป็นกันเอง ทำให้น้องๆ รู้สึกผ่อนคลาย
- มีเวลาทำกิจกรรมอย่างอื่นที่นอกเหนือจากการเรียน
ข้อจำกัด
สำหรับข้อจำกัดของการเรียนการสอนแบบโฮมสคูล มีดังนี้
- ผู้ปกครองอาจจะไม่มีเวลาให้กับการเรียนการสอนของน้องๆ ได้อย่างเต็มที่
- ความอิสระ และยืดหยุ่นอาจทำให้เด็กขาดความตั้งใจ และความกระตือรือร้น
- น้องๆ จะต้องมีระเบียบวินัยแบบเสมอต้นเสมอปลาย
- การขาดทักษะการเข้าสังคม ส่งผลให้ผู้ปกครองต้องหาเวลาให้น้องๆ ได้ทำกิจกรรม และทำความรู้จักกับเด็กคนอื่นๆ
- ค่าใช้จ่ายสูง เพราะอาจจะต้องซื้ออุปกรณ์การเรียน หรือจ้างคุณครูมาสอนเพิ่มเติม
เลือกแผนการเรียน GIST หลักสูตรโฮมสคูลได้มาตรฐาน โดยไม่ต้องวางแผนเอง
บางครั้งการวางแผนการเรียนโฮมสคูลเอง อาจทำให้เกิดความเครียด ความไม่มั่นใจ ว่าแผนการเรียนที่จัดเองนั้นจะมีประสิทธิภาพแค่ไหน และเหมาะสมกับผู้เรียนจริงๆ หรือไม่ เพื่อให้มั่นใจได้ว่าแผนการเรียนมีมาตรฐาน และใช้งานได้จริง ดังนั้น พี่ๆ Interpass จึงจะมาแนะนำ GIST ให้กับน้องๆ ได้รู้จักกัน โดยแผนการเรียน GIST เป็นโปรแกรมการเรียนเทียยบวุฒิ ม. ปลาย ที่จะช่วยจัดแผนการเรียนที่มีคุณภาพให้น้องๆ มีความพร้อมในการเรียนต่อมหาวิทยาลัย ดังนั้น ผู้ปกครองหรือน้องๆ ที่กำลังสนใจการเรียนการสอนแบบโฮมสคูลต้องห้ามพลาดเลยทีเดียว
การเรียนแบบโฮมสคูล ถือว่าเป็นอีกตัวเลือกของผู้ปกครอง และเด็กๆ ที่ต้องการเรียนด้วยตัวเองที่บ้าน โดยอาจจะอ้างอิงจากตัวอย่างแผนการสอนแบบโฮมสคูลที่สามารถนำไปประยุกต์ใช้ได้จริงที่ได้นำมาฝากในบทความนี้ เพื่อที่จะได้วางแผนการเรียน และการสอนได้อย่างถูกต้อง แต่ถ้าหากผู้ปกครอง หรือน้องๆ คนไหนไม่อยากมานั่งวางแผนตารางเอง ก็สามารถเลือกแผนการเรียน GIST จาก InterPass ที่มีหลักสูตรที่ได้มาตรฐาน และเนื้อหาครบถ้วน ไม่ต้องเสียเวลาทำแผนการสอนแบบโฮมสคูลด้วยตัวเอง
